ଭାରତୀୟ ନୋଟରେ ଫଟୋ ଛାପିବା ପାଇଁ ଆରବିଆଇ ଓ ସରକାରଙ୍କ ରୋଲ୍ କ’ଣ?

ଓଡ଼ିଆ ନ୍ୟୁଜ୍ (ବ୍ୟୁରୋ): ନିକଟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ଗଣେଶଙ୍କ ଚିତ୍ର ଭାରତୀୟ ନୋଟରେ ଛପାଯିବା ଉଚିତ ବୋଲି ଆମ୍ ଆଦମୀ ପାର୍ଟି ଦାବି କରିଛି। ଆପ୍ ପାର୍ଟି କହିଛି ଯେ ମୁଦ୍ରା ନୋଟରେ ଦେବୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧି ବିନୟ ଗଣେଶଙ୍କ ଛବି ଛାପିବା ଦେଶରେ ସମୃଦ୍ଧତା ଆଣିବ। ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି (ବିଜେପି) ସମେତ ବିରୋଧୀଦଳଙ୍କ ଦାବିକୁ କଡ଼ା ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇଛି। ବିରୋଧୀ ଦଳ କହିଛନ୍ତି ଯେ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଆମ୍ ଆଦମୀ ପାର୍ଟି ଏକ ଧାର୍ମିକ ଚାହିଦା ବଢାଉଛି । ଆମେ ବୁଝିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁ ଯେ ନୋଟ୍ ଗୁଡିକରେ କ’ଣ ପ୍ରିଣ୍ଟ୍ ହୋଇଛି ଏବଂ କ’ଣ ନାହିଁ ତାହା କିଏ ଏବଂ କିପରି ସ୍ଥିର କରେ ।

ଭାରତୀୟ ମୁଦ୍ରାର ଡିଜାଇନ୍ କିମ୍ବା କୌଣସି ନୂତନ ଡିଜାଇନ୍ ର ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ନେଇଛି। ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବୋର୍ଡ ସହିତ ସରକାର ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଯଦି ମୁଦ୍ରା ଉପରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ ପଡିବ କିମ୍ବା ଡିଜାଇନ୍ କରିବାକୁ ପଡିବ, ତେବେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଷ୍ପତ୍ତି ସରକାରଙ୍କ ପାଖରେ ଅଛି।

ମୁଦ୍ରା ପାଇଁ ନିୟମ ।
ଆସନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କୁ କହିବା ଯେ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍ ମୁଦ୍ରା ସୀମିତ ଅଟେ। ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ କେବଳ ମୁଦ୍ରା ବଣ୍ଟନ କରିପାରିବ, ବାକି କାମ ଏହାର ଅଧୀନରେ ଆସିବ ନାହିଁ। ଯେ କୌଣସି ମୁଦ୍ରା ଡିଜାଇନ୍ କରିବା କିମ୍ବା ଏହାର ମେଣ୍ଟିଂ କରିବା ସରକାରଙ୍କର ଅଧିକାର। ଏଥିପାଇଁ ସରକାର ମୁଦ୍ରା ଅଧିନିୟମ, ୨୦୧୧ ଅନୁଯାୟୀ ଅଧିକାର ପାଇଛନ୍ତି।

ଆଇନ କଣ?
ଟଙ୍କା ଧାର୍ୟ୍ୟ କରିବା ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କର ଅଧିକାର ରହିଛି। ଏଥିପାଇଁ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବୋର୍ଡ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି। ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଆକ୍ଟ, ୧୯୩୪ ଅନୁଯାୟୀ, କେବଳ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କର ଭାରତରେ ନୋଟ୍ ଜାରି କରିବାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାର ରହିଛି। ଏ ବାବଦରେ ସରକାରଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଛି ଏବଂ ଏହା ପରେ ନୋଟଗୁଡିକର ଡିଜାଇନ୍, ଫର୍ମ ଏବଂ ସାମଗ୍ରୀର ନିଷ୍ପତ୍ତି ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ନେଇଛି।

ଏହିପରି ଡିଜାଇନ୍ ତିଆରି ହୁଏ ।
ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ ଟଙ୍କିଆ ନୋଟ୍ ଜାରି କରାଯାଇଛି। ଏହାର ଡିଜାଇନ୍ ବ୍ରିଟିଶ ଯୁଗର ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଏଥିରେ ଏକ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଛି । ରାଜା ଜର୍ଜ ଷଷ୍ଠଙ୍କ ଛବି ନୋଟରେ ଅଶୋକା ସ୍ତମ୍ଭର ଚିତ୍ର ସହିତ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି । ଏହା ପରେ, ୧୯୮୭ ରେ, ୫୦୦ ଟଙ୍କାର ଏକ ନୋଟ୍ ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଚିତ୍ର ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଛପା ଯାଇଥିଲା। ସିଂହ କ୍ୟାପିଟାଲ୍ ଏବଂ ଅଶୋକା ସ୍ତମ୍ଭର ୱାଟର ମାର୍କ ଏହିପରି ରଖାଯାଇଛି ।

ଏହି ନୋଟଗୁଡ଼ିକରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଚିତ୍ର ରହିଛି
ଆସନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କୁ କହିବାକୁ ଗଲେ ୧୯୯୬ ମସିହାରୁ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଛବି ସମସ୍ତ ନୋଟରେ ଅଶୋକା ସ୍ତମ୍ଭ ସ୍ଥାନରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା। ଅଶୋକା ସ୍ତମ୍ଭ ପ୍ରତିଛବି ୱାଟର ମାର୍କ ୱିଣ୍ଡୋ ପାଖରେ ବାମକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଛି । ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ୨୦୦୫ ସିରିଜରେ ୧୦, ୨୦, ୫୦, ୧୦୦, ୧୦୦, ୫୦୦ ଏବଂ ୧୦୦୦ ଟଙ୍କା ନୋଟ ଜାରି କରାଯାଇଛି। ୧୯୯୬ ସିରିଜର ନୋଟରେ ସେମାନଙ୍କର କିଛି ଅତିରିକ୍ତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଅଛି । ଏହି ନୂତନ ନୋଟଗୁଡିକ ଭାରତର ସାଂସ୍କୃତିକ ଐତିହ୍ୟ ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସଫଳତାକୁ ଆଲୋକିତ କରେ ।